كارنامه جنگ آوري حضرت عباس ( ع )

به ادامه مطلب بروید

دانلود کنید

دانلود کنید

زندگی نامه حضرت فاطمه(س)         به ادامه مطلب بروید

وادی امام حسین (ع) وادی پیجیده ای است

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «سوره فجر را در نمازهای واجب و نیز نماز مستحب خود بخوانید؛ چرا كه این سوره، سوره حسین بن علی است.»

پس از این كلام امام صادق و تحریض و تشویق مخاطبین به خواندن سوره فجر در نمازهایشان با این كلام زیبا و دلنشین و همراه با دعای «وارغبوا فیها رحمكم الله»؛ از سرشوق و رغبت به این امر اقدام نمایید. خداوند شما را مورد رحمت و لطف قرار دهد، یكی از اشخاص حاضر در مجلس سؤالی می‎نماید ـ كه چه بسا سؤال بسیاری از ماها نیز باشد؛ سؤال می‎كند:

چگونه این سوره، سوره اختصاصی حسین بن علی شد؟

امام صادق(علیه السلام) فرمود: شما مگر این بخش از آیه و كلام خداوند را نشنیده‎اید كه می‌فرماید: «یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلَى رَبِّكِ رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبَادِی وَادْخُلِی جَنَّتِی»انما یعنی الحسین بن علی ـ علیهما السّلام ـ فهو ذو النفس المطمئنه الراضیه المرضیه و اصحابه من آل محمد ـ صلوات الله علیهم ـ الرضوان عن الله یوم القیامه و هو راض عنهم، و هذه السوره فی الحسین بن علی و شیعته و شیعه آل محمد خاصه، امام صادق(علیه السلام) در تفسیر آیه می‌فرماید: این آیه درباره حسین بن علی ـ علیهماالسّلام ـ است؛ چرا كه آن بزرگوار صاحب نفس مطمئنه بود و از خدا راضی بود و خدا نیز از او راضی بود، و یاران آن بزرگوار از خاندان محمد(صلی الله علیه و آله) از خداوند راضی بودند و خداوند نیز از آن‌ها راضی بود، و این سوره فقط درباره حسین بن علی و شیعیان او و شیعیان آل محمد(صلی الله علیه وآله) می‌باشد.

و در پایان روایت، امام صادق(علیه السلام) می‎فرمایند: من ادمن قراءه الفجر كان مع الحسین فی درجته فی الجنه، ان الله عزیز حكیم، هر كس در خواندن سوره فجر مداومت داشته باشد، با امام حسین در درجه‎اش در بهشت خواهد بود، به درستی كه خداوند بر هر چیز توانا و به هر امری دانا است.[1]

در روایت دیگری كه از ابوبصیر از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است، امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربك راضیه مرضیه» الآیه یعنی الحسین ابن علی ـ علیهما السّلام ـ[2] مراد از «نفس المطمئنه» كه از خداوند راضی و خداوند نیز از او راضی است، حسین بن علی(علیه السلام) است در این آیات، كلمه «نفس المطمئنه» نقش كلیدی و محوری دارد به طوری كه فهم معنای آیه تا حدود زیادی به روشن شدن معنای این واژه بستگی دارد، و چه بسا وجود این كلمه در این آیه موجب تفسیر و بیان شأن نزول آیه، درباره حسین بن علی(علیه السلام) گردیده است، و آن حضرت مصداق اتم و اكمل آن به حساب آمده است.

سؤالی كه در اینجا می‌تواند مطرح شود این است كه چه امری باعث این تقریب و تقارن گردیده است؟

چرا حسین بن علی(علیهماالسلام) از میان معصومین ـ علیهم السّلام ـ به عنوان مصداق این آیه معرفی گردیده است؟

در پاسخ باید گفت: با توجّه به آنچه كه در تاریخ عاشورا به فراوانی نقل گردیده است كه از یك سو برای حادثه عظیم عاشورا، هیچ واقعه و حادثه‎ای به عنوان نظیر و مانند و شبیه سراغ نداریم، و مصیبت بزرگی كه در این رویداد عظیم تاریخی بر خاندان عصمت و طهارت ـ علیهم السلام ـ وارد گردید، در تاریخ نمونه دیگری ندارد، و از دیگر سو، قربانی بزرگ این حادثه حضرت سیدالشهداء ـ علیهم السلام ـ بود كه در سهمگین ‎ترین حالات و لحظات و شكننده ‎ترین ماجراهای این حادثه، در نهایت اطمینان و آرامش نفس بود، به طوری كه در روایت راویان شاهد حادثه آمده است كه هر چه این حادثه به پایان خود كه شهادت حضرت سیدالشهداء(علیه السلام) بود نزدیك‎‎تر می ‎شد، چهره دلربای امام، زیباتر و برافروخته ‎تر می‎شد، و برای لقای پروردگار آماده ‎تر.

از اتفاقات سهمگین و تزلزل آفرین آن حادثه در چهره امام، ذره‎ای سستی و ضعف و یا بی‎صبری و جزع و شكوه دیده نشد و در عوض در این ماجرا از ابتدا تا انتها میزان تسلیم و صبر آن حضرت كه ناشی از اطمینان و آرامش نفس بود، افزوده تر می‎شد. و این جمله آخر آن حضرت در لحظات پایانی عمر شریفش شنیدنی و زیباست: صبراً علی قضائك یا ربّ لا اله سواك یا غیاث المستغیثین، مالی ربّ سواك و لا معبود غیرك، صبراً‌علی حكمك، بر قضای تو شكیبا هستم! پروردگارا! معبودی جز تو نیست، ای پناه بی‎پناهان! من غیر از تو پروردگار و معبودی ندارم، برخواست و اراده تو شكیبا هستم.[3]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

ـ تفسیر قمی تألیف علی بن ابراهیم قمی، ج2، ص 422.

پی نوشت ها :

[1] . بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‎تا، ج 4، ص 461؛ و بحارالانوار، ج 24، ص 93 و ج 44، ص 218.

[2] . حویزی، تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 577؛ و بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 460؛ و بحارالانوار، ج 24، ص 350؛ و تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، قم، دارالكتاب، چاپ سوم، 1414 ق، ج 2، ص 422.

[3] . موسوعه كلمات الامام الحسین(علیه السلام)، ص 510.

برای دانلود به ادامه مطلب بروید

دانلود کنید

برای مجموعه های دیگر به ادامه مطلب بروید

دانلود کنید

دانلود     خدمت به اهل بیت1     صوتی

دانلود     خدمت به اهل بیت2     صوتی

دانلود     خدمت به اهل بیت3     صوتی

دانلود     خدمت به اهل بیت4    صوتی

دانلود     خدمت به اهل بیت5    صوتی

دانلود کنید

گزارش هاي ذلت بار ، پايين آوردن و غلوّ بالاتر بردن اهل بيت از جايگاه واقعي آنها است كه متأسفانه ، هر دو آفت در برخي مجالس مرثيه سرايي مشاهده مي شود .

شيخ المحدثين ، ابن بابويه روايتي را از امام رضا ( عليه السلام ) نقل كرده كه دلالت دارد بر اين كه غلوّ يك توطئه حساب شده دشمنان اهل بيت براي بدبين كردن مردم به آنان و منزوي كردن خاندان رسالت بوده است ، متن سخن امام اين است :

إنَّ مُخالِفينا وَضَعوا أخباراً في فَضائِلِنا وجَعَلوها عَلي ثَلاثَةِ أقسام : أحَدُهَا الغُلُوُّ ، وثانيهَا التَّقصيرُ في أمرِنا ، وثالِثُها التَّصريحُ بِمَثالِبِ أعدائِنا ؛ فَإِذا سَمِعَ النّاسُ الغُلُوَّ فينا كَفَّروا شيعَتَنا ونَسَبوهُم إلي القَولِ بِرُبوبِيَّتِنا ، وإذا سَمِعُوا التَّقصيرَ اعتَقَدوهُ فينا ، وإذا سَمِعوا مَثالِبَ أعداءِنا بِأَسمائِهِم ثَلَبونا بِأَسمائِنا . ⁽⁵⁸⁾

مخالفين ما سه نوع خبر در فضايل ما جعل كرده اند : 1 ـ غلو ، 2 ـ كوتاهي در حق ما ، 3 ـ تصريح به بدي هاي دشمنان ما ودشنام به آنان . وقتي مردم اخبار غلو را مي شنوند ، شيعيان ما را تكفير مي كنند ومي گويند : شيعه قائل به ربوبيت ما مي باشد ووقتي كوتاهي در حق ما را مي شنوند به آن معتقد مي شوند ووقتي بدي هاي دشمنان ما را مي شنوند ما را دشنام مي دهند .

بنا بر اين ، كساني كه در مجالس عزاداري ، اهل بيت ( عليهم السلام ) را جايگزين خدا مي كنند و به جاي خدا محور كردن مجالس امام حسين و پيوند دادن دل ها به خدا از طريق اهل بيت كه ابواب الهي هستند ، مردم را به « حسين اللهي » شدن و « زينب اللهي » گرديدن دعوت مي نمايند و يا براي بزرگداشت اهل بيت ، انبياء بزرگ الهي را كوچك جلوه مي دهند ، آگاهانه يا ناخودآگاه ، در خدمت اهداف دشمنان اهل بيت قرار گرفته اند و سيد الشهدا از آنان بيزار است . ⁽⁵⁹⁾

------------------

58 . العقد الفريد ، أحمد بن محمّد الأندلسي ( ابن عبد ربّه ) ( م 328 ق ) ، تحقيق : أحمد الزين و إبراهيم الأبياري ، بيروت : دار الأندلس ، 1408 ق ، اوّل .

59 . عنوان الكلام ، محمّد باقر فشاركي ، تهران : اسلاميه .

فرهنگ نامه مرثیه سرایی و عزاداری سید الشهداء ( ع )

محمّد محمّدی ری شهری

سين بن علي ( عليه السلام ) مظهر عزت الهي و عاشورا جلوگاه حماسه و عزّت حسيني ، و شعار دشمن شكن « هيهات منّا الذّلّه » ميراث گرانبهاي اوست ، در منابع معتبر گزارش شده كه آن حضرت ضمن يك سخنراني حماسي در روز عاشورا خطاب به سپاه دشمن فرمود :

ألا وإنَّ الدَّعِيَّ ابنَ الدَّعِيِّ قَد رَكَزَ بَينَ اثنَتَينِ ، بَينَ السِّلَّةِ وَالذِّلَّةِ ، وهَيهاتَ مِنّا الذِّلَّةُ ، يَأبَي اللهُ لَنا ذلِكَ ورَسولُهُ وَالمُؤمِنونَ ، وحُجورٌ طابَت ، وحُجورٌ طَهُرَت ، واُنوفٌ حَمِيَّةٌ ونُفوسٌ أبِيَّةٌ ، مِن أن تُؤثَرَ طاعَةُ اللِّئامِ عَلي مَصارِعِ الكِرامِ . ⁽⁵¹⁾

هان ! خوانده شده ، پسر خوانده شده ، مرا ميان دو چيز قرار داده است : شمشير و خواري . خواري از ما دور است و خداوند ، آن را براي ما نمي پذيرد ، و نيز پيامبرش و مؤمنان و دامن هايي پاك و پاكيزه و جان هايي غيرتمند و خوددار كه اطاعت از ليئمان را بر مرگي كريمانه ، مقدّم نمي دارند .

و نيز در پاسخ به كساني كه به او گفتند :

لا نُخَلّيكَ حَتّي تَضَعَ يَدَكَ في يَدِ عُبَيدِ اللهِ بنِ زِياد .

تو را رها نخواهيم ساخت تا دست در دست عبيد الله بن زياد نگذاري .

فرمود :

لا وَاللهِ ، لا اُعطي بِيَدي إعطاءَ الذَّليلِ ، ولا أفِرُّ فِرارَ العَبيدِ ، ( إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَرَبِّكُمْ أَن تَرْجُمُونِ ) ⁽⁵²⁾ ( إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَرَبِّكُم مِّن كُلِّ مُتَكَبِّر ل يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسَابِ ) ⁽⁵³⁾ . ⁽⁵⁴⁾

نه به خدا سوگند كه نه بسان ذلت زدگان ، دست ذلت به دست خود كامگان خواهم داد و نه بسان بردگان پا به فرار خواهم نهاد ( من به پروردگار خويش وپروردگار شما پناه مي برم از اينكه مرا سنگباران نماييد ) . ( من از شرارت هر عنصر حق ناپذير ومتكبري كه به روز حساب ايمان نمي آورد به پروردگار خود وشما پناه مي برم ) .

بنا بر اين هر گزارشي از تاريخ عاشورا كه حاكي از پذيرش ذلت توسط آن حضرت است ، دروغ و ساخته و پرداخته دشمنان اوست مانند آن چه گزارش شده كه فرموده :

اِختاروا مِنّي خِصالا ثَلاثاً : إمّا أن أرجِعَ إلَي المَكانِ الَّذي أقبَلتُ مِنهُ ، وإمّا أن أضَعَ يَدي في يَدِ يَزيدَ بنِ مُعاوِيَةَ ، فَيَري فيما بَيني وبَينَهُ رَأيَهُ ، وإمّا أن تُسَيِّروني إلي أيِّ ثَغر مِن ثُغورِ المُسلِمينَ شِئتُم ، فَأَكونَ رَجُلا مِن أهلِهِ ، لي ما لَهُم ، وعَلَيَّ ما عَلَيهِم . ⁽⁵⁵⁾

يكي از سه پيشنهاد مرا بپذيريد : يا به همان جايي كه از آنجا آمده ام بازگردم و يا دستم را در دست يزيد بن معاويه بگذارم و ميان من و خود حكم كند و يا مرا به هر يك از مرزهاي مسلمانان كه مي خواهيد بفرستيد و من هم مانند يكي از ساكنان همانجا شوم با همان وظايف و حقوق .

يا آن چه كتاب نور العين به آن حضرت نسبت داده كه وقتي شمر مي خواست آن حضرت را به قتل برساند ، فرمود :

إذاً ولا بُدَّ مِن قَتلي فَاسقِني شَربَةَ ماء ، فَقالَ : هَيهاتَ أن تَذوقَ الماءَ ! بَل تَذوقُ المَوتَ غُصَّةً بَعدَ غُصَّة ، وجُرعَةً بَعدَ جُرعَة . ⁽⁵⁶⁾

بنابراين ، حال كه كشتنم قطعي است ، پس جرعه اي آب به من بده . او گفت : هرگز اگر قطره اي آب بچشي ! بلكه مرگ را به صورت گلوگير و جرعه جرعه اي مي چشي .

اين گونه گزارش ها علاوه بر اين كه با محكمات تاريخ عاشورا و موضع گيري هاي امام در طول زندگي افتخارآميز او ، منافات دارد ، مخالف اصول باورهاي شيعه در مورد جايگاه والاي خاندان رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) است . و بر اين اساس يكي از آفات مجالس عزاداري سيد الشهداء مرثيه سرايي ذلت آميز براي آن حضرت است ، و بر ذاكران مخلص اهل بيت ( عليهم السلام ) فرض است كه از هر سخن و تعبيري كه حاكي از اظهار ذلت آن بزرگوار و يا اهل بيت ايشان در حادثه عاشورا باشد ، جدّاً اجتناب كنند . در اين باره محدّث نوري در كتاب لؤلؤ و مرجان رؤياي صادقه اي را از روضه خوان معروفي بدون ذكر نام نقل كرده كه حقيقتاً تكان دهنده است !

------------------------

51 . رياض العلماء وحياض الفضلاء ، ميرزا عبد الله أفندي الإصبهاني ( ق 12 ق ) ، تحقيق : السيّد أحمد الحسيني ، قم : مكتبة آية الله المرعشي العامّة ، 1401 ق ، اوّل .

52 . ريحانة الأدب ، محمّد علي المدرس ( م 1373 ق ) ، تبريز : مكتبة الخيام ، دوم .

53 . سير أعلام النبلاء ، محمّد بن أحمد الذهبي ( م 748 ق ) ، تحقيق : شُعيب الأرنؤوط ، بيروت : مؤسسة الرسالة ، 1414 ق ، دهم .

54 . شجرة طوبي ، محمّد مهدي حائري مازندراني ( 1300 ـ 1385 ق ) ، قم : دارالقلم ، 1425 ق .

55 . شرح الأخبار في فضائل الأئمّة الأطهار ، النعمان بن محمّد المصري ( القاضي أبو حنيفة ) ( م 363 ق ) ، تحقيق : السيد محمّد الحسيني الجلالي ، قم : مؤسسة النشر الإسلامي ، 1412 ق ، اوّل .

56 . طبقات الشافعية ، عبد الرحيم بن حسن الإسنوي ( م 772 ق ) ، تحقيق : عبد الله الجبوري ، بغداد : مطبعة الإرشاد ، 1971م ، اوّل .

فرهنگ نامه مرثیه سرایی و عزاداری سید الشهداء ( ع )

محمّد محمّدی ری شهری

نمي دانم تلاش هاي محدث نوري در راه مبارزه با دروغ گويي در مرثيه سرايي تا چه اندازه مؤثر بوده ولي در دوران زندگي ما نيز اگر وضع مرثيه سرايي اسف بارتر از آن چه ايشان توصيف كرده نباشد ، بهتر از آن نيست .

« حماسه حسيني » استاد شهيد مطهري ، تلاشي است نو براي مبارزه با دروغ پردازي در مرثيه سرايي در دوران معاصر ، استاد ، درباره رواج اين آفت در دوران معاصر مي گويد :

اگر بخواهيم روضه هاي دروغي را كه مي خوانند جمع آوري كنيم شايد چند جلد كتاب پانصد صفحه اي بشود ! ⁽⁸⁰⁾

اينك چند نمونه از مرثيه سرايي هاي دروغين كه علامه مطهري خود در مجلس عزا بوده و شنيده :

1 . دعاي ليلا براي علي اكبر

داستان مجعول منسوب به امام حسين ( عليه السلام ) كه هنگامي كه علي اكبر به ميدان رفت امام به همسرش ليلا فرمود : « برو در خلوت دعا كن براي فرزندت . . . » از زمان محدث نوري⁽⁸¹⁾ ميان مرثيه سرايان رايج بوده ، استاد مطهري نيز از اين داستان به عنوان نمونه ديگر از تحريف وقايع عاشورا ياد مي كند و مي فرمايد :

نمونه ديگر از تحريف در وقايع عاشورا كه يكي از معروفترين قضايا شده است و حتّي يك تاريخ هم به آن گواهي نمي دهد قصّه ليلا مادر حضرت علي اكبر است . البتّه ايشان مادري به نام ليلا داشته اند ، ولي حتّي يك مورخ نگفته كه ليلا در كربلا بوده است . امّا ببينيد كه چقدر ما روضه ليلا و علي اكبر داريم ، روضه آمدن ليلا به بالين علي اكبر .

حتّي من در قم ، در مجلسي كه به نام آيت الله بروجردي تشكيل شده بود كه البته خود ايشان در مجلس نبودند ، همين روضه را شنيدم كه علي اكبر به ميدان رفت ، حضرت به ليلا فرمود كه : « از جدّم شنيدم كه دعاي مادر در حقّ فرزند مستجاب است ، برو در فلان خيمه خلوت موهايت را پريشان كن ، در حقّ فرزندت دعا كن شايد خداوند اين فرزند را سالم به ما برگرداند ! »

اولا ليلايي در كربلا نبوده كه چنين كند . ثانياً اصلاً اين منطق ، منطق حسين نيست . منطق حسين در روز عاشورا ، منطق جانبازي است . تمام مورّخين نوشته اند كه هر كس اجازه مي خواست ، حضرت به هر نحوي كه مي شد عذري برايش ذكر كند ، ذكر مي كرد ، به جز براي علي اكبر ، فاستأذن في القتال اباه فأذن له . يعني تا اجازه خواست ، گفت برو . حال چه شعرها كه سروده نشد ! از جمله اين شعر كه مي گويد :

خيز اي بابا از اين صحرا رويم * * * نك بسوي خيمه ليلا رويم ⁽⁸²⁾

2 . نذر كردن ليلا براي سلامتي علي اكبر

نمونه ديگري در همين مورد را كه خيلي عجيب است من در همين تهران ، در منزل يكي از علماي بزرگ اين شهر ، در چند سال پيش ، ازيكي از اهل منبر كه روضه ليلا را مي خواند شنيدم و من در آنجا چيزي شنيدم كه به عمرم نشنيده بودم . گفت : بعد از اينكه حضرت ليلا رفت در آن خيمه و موهايش را پريشان كرد ، نذر كرد كه اگر خدا علي اكبر را سالم به او برگرداند و در كربلا كشته نشود از كربلا تا مدينه را ريحان بكارد . يعني نذر كرد كه سيصد فرسخ راه را ريحان بكارد ! اين را گفت و يك مرتبه زد زير آواز :

نَذرٌ عَلَيَّ لَئِن عادوا وإن رَجَعوا * * * لاََزرَعَنَّ طَريقَ التَّفتِ رَيحاناً

من نذر كردم كه اگر اينها برگردند راه تفت را ريحان بكارم .

اين شعر عربي بيشتر براي من اسباب شد كه اين شعر از كجا پيدا شده ؟ بعد به دنبال آن رفتم و گشتم ، ديدم اين تفتي كه در اين شعر آمده كربلا نيست ، بلكه اين تفت سرزمين مربوط به داستان ليلي و مجنون معروف است كه ليلي در آن سرزمين سكونت مي كرده و اين شعر مال مجنون عامري است براي ليلي ، و اين آدم اين شعر را براي ليلا مادر علي اكبر و كربلا مي خوانده . تصوّر كنيد كه اگر يك مسيحي يا يك يهودي يا يك آدم لامذهب آنجا باشد و اين قضايا را بشنود ، آيا نخواهد گفت كه تاريخ اينها چه مزخرفاتي دارد ؟ آنها كه نمي فهمند كه اين داستان را اين شخص از خودش جعل كرده است ، بلكه مي گويند ـ العياذُ بالله ـ زنهاي اينها چقدر بي شعور بوده اند كه نذر مي كردند از كربلا تا مدينه را ريحان بكارند . ⁽⁸³⁾

3 . داستان پيرزني كه زمان متوكل به زيارت امام حسين ( عليه السلام ) مي رود

استاد مطهري مي گويد : « در ده ، پانزده سال پيش كه به اصفهان رفته بودم ، در آنجا مرد بزرگي بود ، مرحوم حاج شيخ محمّد حسن نجف آبادي اعلي الله مقامه ، خدمت ايشان رفتم و روضه اي را كه تازه در جايي شنيده بودم و تا آن وقت نشنيده بودم ، براي ايشان نقل كردم . كسي كه اين روضه را مي خواند اتفاقاً ترياكي هم بود . اين روضه را خواند و بقدري مردم را گرياند كه حدّ نداشت . داستان پيرزني را نقل مي كرد كه در زمان متوكّل مي خواست به زيارت امام حسين برود و آن وقت جلوگيري مي كردند و دستها را مي بريدند تا اينكه قضيّه را به آنجا رساند كه اين زن را بردند و در دريا انداختند . در همان حال اين زن فرياد كرد : يا ابا الفضل العبّاس ! وقتي داشت غرق مي شد سواري آمد و گفت ركاب اسب مرا بگير . ركابش را گرفت ، گفت : چرا دستت را دراز نمي كني ؟ گفت : من دست در بدن ندارم ، كه مردم خيلي گريه كردند .

مرحوم حاج شيخ محمّد حسن تاريخچه اين قضيه را اين طور نقل كرد كه : يك روز در حدود بازار ، حدود مدرسه صدر ( جريان ، قبل از ايشان اتّفاق افتاده و ايشان از اشخاص معتبري نقل كردند ) مجلس روضه اي بود كه از بزرگترين مجالس اصفهان بود و حتّي مرحوم حاج ملاّ اسماعيل خواجويي كه از علماء بزرگ اصفهان بود در آنجا شركت داشت . واعظ معروفي مي گفت كه من آخرين منبري بودم ، منبري هاي ديگر مي آمدند و هنر خودشان را براي گرياندن مردم اعمال مي كردند . هر كس مي آمد روي دست ديگري مي زد و بعد از منبر خود مي نشست تا هنر روضه خوان بعد از خود را ببيند ، تا ظهر طول كشيد ديدم هر كس هر هنري داشت بكار برد ، اشك مردم را گرفت . فكر كردم من چه كنم ؟ همانجا اين قضيّه را جعل كردم ، رفتم قصّه را گفتم و از همه بالاتر زدم . عصر همان روز رفتم در مجلس ديگري كه در چارسوق بود ، ديدم آنكه قبل از من منبر رفته همين داستان را مي گويد . كم كم در كتابها نوشتند و چاپ هم كردند ! ⁽⁸⁴⁾

اكنون بايد ديد كه ريشه اين دروغ پردازي ها چيست ؟ و چرا عده اي براي گرياندن مردم در مصيبت امام حسين ( عليه السلام ) به راحتي بر خدا و رسول و امامان دروغ مي بندند و بدين سان تاريخ افتخارآميز عاشورا را تحريف مي كنند .

---------------------------------

80 . محرق القلوب ، ملاّ مهدي نراقي .

81 . المزار الكبير ، محمّد بن جعفر المشهدي ( ق 6 ق ) ، تحقيق : جواد القيّومي الإصفهاني ، قم : قيّوم ، 1419 ق ، اوّل .

82 . مستدركات أعيان الشيعة ، السيّد حسن الأمين ، بيروت - دار التعارف ، 1408 ق .

83 . المصباح في الأدعية والصلوات والزيارات ، إبراهيم بن علي العاملي الكفعمي ( م 900 ق ) ، قم : منشورات الشريف الرضي .

84 . مصباح المتهجّد ، محمّد بن الحسن الطوسي ( الشيخ الطوسي ) ( م 460 ق ) ، تحقيق : علي أصغر مرواريد ، بيروت : مؤسسة فقه الشيعة ، 1411 ق ، اوّل .

فرهنگ نامه مرثیه سرایی و عزاداری سید الشهداء ( ع )

محمّد محمّدی ری شهری

نمونه هايي از روضه هاي دروغ از نگاه محدث نوري

اينك به چند نمونه از مرثيه سرايي هاي دروغين كه محدث نوري در كتاب « لؤلؤ و مرجان » آورده توجه فرماييد :

1 . اضافات داستان آمدن طبيب براي معالجه امام علي ( عليه السلام ) در بستر شهادت

نقل كنند از حبيب بن عمرو كه رفت خدمت امير المؤمنين ( عليه السلام ) بعد از رسيدن ضربت به فرق مباركش ، و اشراف و رؤساء قبايل و شرطة الخميس در محضر انورش بودند . مي گويد :

وما مِنهُم أحَدٌ إلاّ ودَمعُ عَينَيهِ يَتَرَقرَقُ عَلي سَوادِها حُزناً عَلي أميرِ المُؤمِنينَ ( عليه السلام ) .

يكايك آنها بر اندوه بر اميرالمؤمنين چشمانشان آكنده از اشك شد .

و به فرزندان آن جناب نظر كردم كه سرها را به زير انداخته

وما تَنَفَّسَ مِنهُم مُتَنَفِّسٌ إلاّ وظَنَنتُ أنَّ شَطايا قَلبِهِ تَخرُجُ مِن أنفاسِهِ .

كسي از آنها نبود مگر اين كه گمان بردم كه پاره هاي قلبش با نفس هايش بيرون مي آيد .

مي گويد : اطبا را جمع كردند و اثير بن عمر ريه گوسفند را باد كرد و داخل آن جراحت كرد و بيرون آورد . ديد به مغز سر آلوده است . حاضرين پرسيدند :

فَخَرِسَ وتَلَجلَجَ لِسانُهُ ؛ به لكنت افتاد و زبانش بند آمد .

مردم فهميدند و مأيوس شدند ، پس سرها به زير انداخته آهسته مي گريستند از ترس آنكه زنان بشنوند ، جز اصبغ بن نباته كه طاقت نياورد و نتوانست خودداري كند « دُونَ أنْ شَرِقَ بِعَبرَتِهِ » بلند گريست .

پس حضرت چشم باز كرد . و بعد از كلماتي حبيب مي گويد :

گفتم :

يا أبَا الحَسَنِ ، لا يَهولَنَّكَ ماتَري ، وإنَّ جُرحَكَ غَيرُ ضائِر ، فَإِنَّ البَرَدَ لا يُزيلُ الجَبَلَ الأَصَمَّ ، ونَفحَةَ الهَجيرِ لا يُجَفِّفُ البَحرَ الخِضَمَّ ، وَالصِّلَّ يَقوي إذَا ارتَعَشَ ، وَاللَّيثَ يَضري إذا خُدِشَ .

اي ابوالحسن ، آنچه مي بيني ، تو را به هراس نيندازد ، جراحتت آسيبي به تو نمي زند . تگرگ صخره را از جا نمي كند وباد گرم نيمروزي ، اقيانوس را نمي خشكاند . بچه افعي آن گاه نيرومند مي شود كه مرتعش شود و شير آن گاه خطرناك مي شود كه زخمي شود .

بعد حضرت جوابي داد و ام كلثوم شنيد و گريست . حضرت او را خواست ، داخل شد خدمت پدر بزرگوارش .

و ظاهر اين نقل چنين است كه در حضور همه آن جماعت آمد و عرض كرد :

أنتَ شَمسُ الطّالِبِيّينَ ، وقَمَرُ الهاشِمِيّينَ ، دَسّاسُ كُثُبِهَا المُتَرَصِّدُ ، وأرقَمُ أجِمَّتِها المُتَفَقِّدُ ، عِزُّنا إذا شاهَتِ الوُجوهُ ذُلاّ ، جَمعُنا إذَا المَوكِبُ الكَثيرُ قَلاّ . . . .

تو خورشيد خاندان طالب ، و ماه بني هاشمي ، اژدهايي هستي كه در كمين نشسته و مار سهمگيني كه مخفي وآماده حمله است ، تو عزت مايي وقتي چهره ها از خواري سر افكنده مي شوند ، تو مايه وحدت و كثرت مايي هنگام كمي ها . تاآخر

اين خبر مسجع مقفي كه از شنيدنش نفس محظوظ مي شود و لكن صد حيف كه اصل ندارد . و در اصل شريف ثقه جليل عاصم بن حميد خبر عمرو و آمدن جراح را دارد ، ابداً از اين كلمات در آن چيزي يافت نمي شود . ⁽⁶⁵⁾ و همچنين ابو الفرج در مقاتل الطالبيين⁽⁶⁶⁾ معالجه اثير بن عمر را ذكر كرده بدون اين شرح و حواشي . ⁽⁶⁷⁾

2 . آب آوردن ابا الفضل براي سيد الشهدا در كودكي !

نمونه ديگري از دروغ در مرثيه سرايي ، داستاني است كه محدث نوري آن را در كتاب خود به عنوان نمونه ديگر از دروغ پردازي آورده و شهيد مطهري هم مي گويد من آن را مكرر شنيده ام و آن داستان ساختگي اين است :

روزي اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) در بالاي منبر خطبه مي خواند ، حضرت سيد الشهداء ( عليه السلام ) تشنه شد ، آب خواست ، حضرت به قنبر امر فرمود : آب بياور ، عباس در آن وقت طفل بود ، چون شنيد تشنگي برادر را دويد نزد مادر و آب براي برادر گرفت در جامي و آن را بر سر گذاشت و آب از اطراف مي ريخت ، به همين قسم وارد مسجد [ شد ] ، چشم پدر بر او افتاد گريست و فرمود : امروز چنين و روز عاشورا چنان ، و قدري از مصائب او ذكر نمود الخ . ⁽⁶⁸⁾

محدث نوري پس از اشاره به اين داستان دروغ ، در تبيين مجعول بودن آن مي گويد : « اين قصه البته در كوفه بود و اگر در مدينه بود بايد اول خلافت آن حضرت باشد ؛ زيرا كه قبل از آن مسجد و منبري براي آن حضرت نبود . عمر شريف حضرت ابي عبد الله ( عليه السلام ) در آن زمان زياده از سي سال بود ، اظهار تشنگي كردن در آن مجلس عام و تكلم كردن در اثناء خطبه مكروه است يا حرام ، با مقام امامت بلكه با اول درجه عدالت بلكه با رسوم متعارفه انسانيت مناسبتي ندارد » . ⁽⁶⁹⁾

محدث نوري در ادامه براي توضيح بيشتر دروغ بودن اين داستان مي افزايد كه : از آنجا كه دروغگو حافظه ندارد ، جاعل اين داستان از يك سو حضرت اباالفضل را كودكي خردسال معرفي مي كند و از سويي مي گويد : در جنگ صفين كه دو سه سال پس از اين واقعه بوده ، وي هشتاد نفر را به هوا پرتاب مي كرد به گونه اي كه وقتي نفر هشتادم را به هوا پرتاب كرد هنوز اولي برنگشته بود و هر كدام بر مي گشت با شمشير او را دو حصه مي نمود⁽⁷⁰⁾ !

3 . پيمان گرفتن زينب ( عليه السلام ) از حبيب بن مظاهر

نمونه اي ديگر از گزارش هاي دروغ اين كه مي گويند :

جناب زينب ( عليه السلام ) در شب عاشورا به جهت همّ و غم و خوف از اعداء در ميان خيمه ها سير مي كرد براي استخبار حال اقربا و انصار ، ديد حبيب بن مظاهر اصحاب را در خيمه خود جمع كرده و از آنها عهد مي گيرد كه فردا نگذارند احدي از بني هاشم قبل از ايشان به ميدان بروند به شرحي طولاني ، آن مخدره مسروراً آمد پشت خيمه ابوالفضل ، ديد آن جناب نيز بني هاشم را جمع كرده و به همان قسم از ايشان عهد مي گيرد كه نگذارند احدي از انصار پيش از ايشان به ميدان رود . مخدره مسرور خدمت حضرت رسيد و تبسم كرد ، حضرت از تبسم او تعجب كرد و سبب پرسيد ، آنچه ديد عرض كرد . . . تا آخر خبر كه واضعش را در اين فن مهارتي بود تمام . ⁽⁷¹⁾

4 . احوال پرسي امام حسين ( عليه السلام ) از زين العابدين ( عليه السلام ) در روز عاشورا

نقل كنند با سوز و گداز كه در روز عاشورا بعد از شهادت اهل بيت و اصحاب ، حضرت به بالين امام زين العابدين ( عليه السلام ) آمد ، پس از پدر حال معامله آن جناب را با اعدا پرسيد ، خبر داد كه به جنگ كشيد ، پس جمعي از اصحاب را اسم برد و از حال آنها پرسيد ، در جواب فرمود : قتل قتل تا رسيد به بني هاشم و از حال جناب علي اكبر و ابي الفضل سؤال كرد ، به همان قسم جواب داد و فرمود : بدان در ميان خيمه ها غير از من و تو مردي نمانده .

خلاصه اين قصه است و حواشي بسيار دارد و صريح است در آنكه آن جناب از اول مقاتله تا وقت مبارزت پدر بزرگوارش ابداً از حال اقرباء و انصار و ميدان جنگ خبري نداشت . ⁽⁷²⁾

5 . داستان اسب امام حسين ( عليه السلام )

خبر عجيب كه متضمن است طلب كردن حضرت هنگام عزم رفتن به ميدان ، اسب سواري را ، و كسي نبود آن را حاضر كند ، پس مخدره زينب رفت و آورد و آن حضرت را سوار كرد بر حسب تعدد منابر ، مكالمات بسيار بين برادر و خواهر ذكر مي شود و مضامين آن در ضمن اشعار عربي و فارسي نيز در آمده و مجالس را با آن رونق دهند و به شور در آرند و الحق جاي گريستن است اما نه بر اين مصيبت بي اصل ، بلكه در گفتن چنين دروغ واضح و افترا بر امام ( عليه السلام ) در بالاي منابر و نهي نكردن آنان كه متمكنند از نهي كردن به جهت بي اطلاعي يا ملاحظه عدم نقص در بعضي شئونات . ⁽⁷³⁾

6 . داستان عروسي حضرت قاسم

به گفته محدث نوري اولين كسي كه اين داستان را نوشت ملا حسين كاشفي در كتاب روضة الشهداء است⁽⁷⁴⁾ و همان طور كه استاد مطهري فرموده اصل داستان صد در صد دروغ است⁽⁷⁵⁾ ، چگونه مي توان به امام نسبت داد كه در هنگام نبرد با دشمن و در حالي كه مجال نماز خواندن هم به امام و يارانش داده نمي شود امام بگويد آرزو دارم عروسي دخترم را ببينم و در همين جا دخترم را براي پسر برادرم عقد مي كنم و مراسم عروسي برپا مي كنم ؟ !

7 . نسبت دادن شعر ابو الحسن تهامي به امام حسين ( عليه السلام )

ابو الحسن تهامي ( م 416 ) قصيده اي در رثاء فرزندش سروده كه ضمن آن آورده :

يا كَوكباً ما كانَ أقصَرَ عُمرَهُ * * * وَكَذا تَكونُ كَواكِبُ الأَسحارِ

اي ستاره اي كه چه عمر كوتاهي داشت * * * آري ! چنين اند ستارگان سحري

محدث نوري مي گويد كه اين شعر را در بالاي منبر با صراحت به امام حسين ( عليه السلام ) نسبت مي دهند كه در بالاي سر حضرت علي اكبر خواند و خود در بعضي از كتابهاي بافته جديد ديدم كه در قصه شهادت علي اكبر به آن حضرت نسبت داده با چند بيت ديگر از آن قصيده . ⁽⁷⁶⁾

8 . آمدن زينب ( عليه السلام ) به بالين برادر در قتلگاه

برخي از مرثيه سرايان به حضرت زينب چنين نسبت داده اند كه در آخرين لحظات امام به بالين حضرت آمد و چنين كرد :

ورَأَتهُ يَجودُ بِنَفسِهِ ، ورَمَت بِنَفسِها عَلَيهِ وهِيَ تَقولُ : أنتَ أخي ، أنتَ رَجانا ، أنتَ كَهفُنا ، أنتَ حِمانا ، الخ .

و ايشان را ديد كه در حال جان دادن بود ، خود را به روي او انداخت و چنين مي گفت : تو برادر مني ، تو اميد و پناه گاه ما و امان مايي .

محدث نوري اين داستان را هم يكي از دروغ هاي مرثيه سرايان شمرده است . ⁽⁷⁷⁾

9 . اسيري در اين خانواده نبود

خبري است لطيف و متكي بر مقدماتي كه احتمال دروغ را از ذهن سامعين محو كند و سند را به ابوحمزه ثمالي بيچاره منتهي كنند كه روزي آمد در خانه حضرت امام زين العابدين ( عليه السلام ) و در را كوبيد ، كنيزكي آمد ، چون فهميد ابو حمزه است خداي را حمد كرد كه او را رساند كه حضرت را تسلي دهد ، چون امروز دو مرتبه بيهوش شدند ، پس داخل شد و تسلي داد به اينكه شهادت در اين خانواده عادت و موروثي است ، جد و عم و پدر و عم پدر همه شهيد شدند . در جواب او را تصديق نمودند و فرمودند : و لكن اسيري در اين خانواده نبود ، آنگاه شمه اي از حالت اسيري عمه ها و خواهران بيان كردند ! ⁽⁷⁸⁾

10 . چگونگي حضور امام صادق در مجلس عزاداري

داستان مجعول ديگري را محدث نوري خلاصه آن را از مرثيه سرايان نقل مي كند كه به گفته ايشان سند آن را به هشام بن حكم مظلوم مي رسانند كه گفت : روزي بعضي از شيعيان او را دعوت به مجلس عزاي جد بزرگوارش كرد ، عذر خواست كه بايد در آن محضر حاضر باشم . گفت : رخصت بگير . گفت : نشود كه اسم اين مطلب را در حضورش برد كه طاقت ندارد . گفت : بي اذن بيا ، گفت : روز بعد كه مشرف شدم جويا مي شوم ، نتوانم راست گفت . بالاخره او را برد ، بعد از آن مشرف شد .

حضرت جويا شد ، بعد از تكرار عرض كرد ، فرمود : « گمان داري من در آنجا نبودم ( يا در چنين مجالس حاضر نمي شوم ) » عرض كرد : جنابت را در آنجا نديدم . فرمود : « وقتي كه از حجره بيرون آمدي در محل كفش ها چيزي نديدي ؟ » عرض كرد : جامه در آنجا افتاده بود . فرمود : « من بودم كه عبا بر سر كشيدم و روي زمين افتادم » . ⁽⁷⁹⁾

----------------------

65 . الكافي ، محمّد بن يعقوب الكليني الرازي ( م 329 ق ) ، تحقيق : علي أكبر الغفّاري ، بيروت : دار صعب ودار التعارف ، 1401 ق ، چهارم .

66 . كامل الزيارات ، جعفر بن محمّد بن قولويه ( ابن قولويه ) ( م 367 ق ) ، تحقيق : جواد القيّومي ، قم : نشر الفقاهة ، 1417 ق ، اوّل .

67 . الكامل في التاريخ ، علي بن محمّد الشيباني الموصلي ( ابن الأثير ) ( م 630 ق ) ، تحقيق : علي شيري ، بيروت : دار إحياء التراث العربي ، 1408 ق ، اوّل .

68 . الكبريت الأحمر في شرائط المنبر ، محمّد باقر بيرجندي ( 1238 ـ 1312 ق ) ، تحقيق : محمّد شعاع فاخر ، بيروت : دار الحوراء .

69 . كتاب شناسي امام حسين ( عليه السلام ) ، نجفقلي حبيبي ، تهران : مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني ( رحمه الله ) ، 1374 ش .

70 . كتاب شناسي تاريخي امام حسين ( عليه السلام ) ، محمّد اسفندياري ، تهران : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، سازمان چاپ و انتشارات ، 1380 ش .

71 . كشف الغمّة في معرفة الأئمّة ، علي بن عيسي الإربلي ( م 687 ق ) ، تصحيح : السيّد هاشم الرسولي المحلاّتي ، بيروت : دار الكتاب ، 1401 ق ، اوّل .

72 . كفاية الأثر في النصّ علي الأئمّة الإثني عشر ، علي بن محمّد الخزّاز القمّي ( ق 4 ق ) ، تحقيق : السيّد عبد اللطيف الحسيني الكوه كمري ، قم : بيدار ، 1401 ق .

73 . كمال الدين وتمام النعمة ، محمّدبن علي ابن بابويه القمّي ( الشيخ الصدوق ) ( م 381 ق ) ، تحقيق : علي أكبر الغفّاري ، قم : مؤسسة النشر الإسلامي ، 1405 ق ، اوّل .

74 . الكني والألقاب ، عبّاس القمّي ( م 1359 ق ) ، تهران : مكتبة الصدر ، 1397 ق ، چهارم .

75 . الكوكب الدري في احوال النبي والبتول والوصي ، محمّد مهدي الحائري المازندراني ( 1261 - 1344 ق ) ، قم : المكتبة الحيدرية ، 1995 م .

76 . لغة نامه ، علي اكبر دهخدا ( ت 1956 م ) ، تهران : دانشگاه تهران ـ دانشكده ادبيات ، چاپ چاپخانه سيروس ، 1968 م .

77 . لؤلؤ و مرجان ، محدّث نوري .

78 . مثير الأحزان ، محمّد بن جعفر الحلّي ( ابن الحلّي ) ( م 645 ق ) ، قم : مدرسة الإمام المهدي ( عج ) .

79 . المحاسن ، أحمد بن محمّد البرقي ( م 280 ق ) ، تحقيق : السيّد مهدي الرجائي ، قم : المجمع العالمي لأهل البيت ( عليهم السلام ) ، 1413 ق ، اوّل .

فرهنگ نامه مرثیه سرایی و عزاداری سید الشهداء ( ع )

محمّد محمّدی ری شهری

آسيب هايي كه تاكنون برشمرديم ، آفاتي بود كه محتواي مجالس عزاداري سيد الشهدا را تهديد مي كنند ، اما شماري از آفات مربوط به شكل و چگونگي عزاداري مي شوند .

از نظر فقهي ، عبادات اعم از واجب و يا مستحب ، توقيفي است ، بدين معنا كه اصل عبادت و چگونگي آن بايد توسط ادله شرعي اثبات شود ، در غير اين صورت ، عملي كه به عنوان عبادت انجام مي شود ، بدعت محسوب مي گردد و نه تنها مطلوب نيست بلكه ممنوع و محرم است .

استحباب عزاداري براي سالار شهيدان بر پايه ادله قطعيه ثابت است و با عنايت به آثار و بركات فردي و اجتماعي آن از بزرگترين عبادات محسوب مي گردد ، اما در مورد چگونگي انجام اين عبادت ، معيار ، عزاداري هاي مرسوم در عصر صدور و روايات مربوط به عزاداري است . بلكه مي توان گفت : اطلاق اين روايات ، شامل انواع عزاداري هاي مرسوم در اعصار مختلف نيز مي گردد ، مشروط به اين كه آن چه رايج شده صدق عزاداري كند و موجب وهن مكتب اهل بيت و يا همراه با انجام عملي نامشروع نباشد .

بنا بر اين ، آن چه در شماري از مجالس عزاداري به تدريج مرسوم شده ، مانند : استفاده از ابزار موسيقي ، آهنگ هاي مبتذل ، تشبه مرد به زن ، و همچنين قمه زدن ، بدعت در عزاداري محسوب مي شود . به ويژه قمه زدن كه در عصر حاضر موجب تبليغات سوء بر ضد پيروان اهل بيت و وهن مكتب تشيع است ، رهبر معظم انقلاب اسلامي حضرت آية الله خامنه اي در اين باره مي فرمايد :

قمه زدن هم از كارهاي خلاف است . . . نمي شود در مقابل اين كار غلط سكوت كرد ، . . . كار غلطي است كه عده اي قمه به دست بگيرند و به سر خودشان بزنند و خون بريزند . كجاي اين حركت عزاداري است ؟ ! البته ، دست بر سر زدن عزاداري است . شما بارها ديده ايد ، كساني كه مصيبتي برايشان پيش مي آيد ، بر سر و سينه خود مي كوبند . اين نشانه عزاداري است ، اما شما تا به حال كجا ديده ايد كه فردي به خاطر رويكرد مصيبت عزيزترين عزيزانش با شمشير بر مغز خود بكوبد و خون جاري كند ؟ كجاي اين كار عزاداري است ؟ ! قمه زدن سنّتي جعلي است . از اموري است كه مربوط به دين نيست و بلاشك ، خدا هم از انجام آن راضي نيست ، علماي سلف دستشان بسته بود و نمي توانستند بگويند : « اين كار غلط و خلاف است » .

امروز روز حاكميت اسلام است و روز جلوه اسلام است . نبايد كاري كنيم كه آحاد جامعه اسلامي برتر ، يعني جامعه محب اهل بيت ( عليهم السلام ) كه به نام مقدس ولي عصر ـ ارواحنا فداه ـ به نام حسين بن علي ( عليه السلام ) و به نام امير المؤمنين ( عليه السلام ) مفتخرند در نظر مسلمانان و غير مسلمانان عالم ، به عنوان يك گروه آدم هاي خرافي بي منطق معرفي شوند . . . قطعاً اين يك بدعت است . ⁽⁹³⁾

و آخرين سخن در اين باب ، اين كه فرهنگ عاشورا اگر آن گونه كه هست و بدون تحريف به جهانيان عرضه شود ، از قدرت اعجازآميزي برخوردار است كه مي تواند به نظام سلطه و استكبار در جهان ، پايان دهد و بدينسان نه تنها امت مسلمان ، بلكه همه مستضعفان جهان را از ستم چپاولگران ، زورمداران و غارتگران بين المللي رهايي بخشد و به گفته رهبر انقلاب اسلامي آيت الله خامنه اي :

امروز حسين بن علي ( عليه السلام ) مي تواند دنيا را نجات دهد ، به شرط آن كه با تحريف ، چهره او را مغشوش نكنند . ⁽⁹⁴⁾

يادم نمي رود در دوران رياست جمهوري ، ايشان شبي نخستين رهبر جهاد اسلامي فلسطين شهيد دكتر فتحي شقاقي را به منزل خود دعوت كردند ، جمعي از روحانيون و مسئولان كشور نيز حضور داشتند ، يكي از حضار از شهيد دكتر فتحي شقاقي پرسيد كه تا چه اندازه به موفقيت راه خود اطمينان داريد ؟

وي با اين كه پيرو مذهب اهل سنت بود پاسخي داد كه همه را در بهت و شگفتي فرو برد .

پاسخ او اين بود كه :

ما اصولاً به اين موضوع فكر نمي كنيم ! ما موفقيت و پيروزي خود را در انتخاب راه حسين بن علي ( عليه السلام ) مي دانيم ، هدف ما انجام تكليف الهي است !

باري ، همه پيروان راستين اهل بيت و علاقمندان آگاه سيد الشهداء در پاسداري از فرهنگ اصيل عاشورا در برابر توطئه دشمنان آگاه و تحريف دوستان ناآگاه ، مسئولند . اما بي ترديد ، مسئوليت مراجع تقليد ، فرهيختگان ، عالمان دين باور ، گويندگان ، نويسندگان و مرثيه سرايان متعهد ، سنگين تر است . ( ثُمَّ لَتُسْـَلُنَّ يَوْمَـلـِذ عَنِ النَّعِيمِ ) . ⁽⁹⁵⁾

------------------------------

93 . مقتل الحسين ( عليه السلام ) ، موفّق بن أحمد المكّي الخوارزمي ( م 568 ق ) ، تحقيق : محمّد السماوي ، قم : مكتبة المفيد .

94 . الملل والنحل ، محمّد بن عبد الكريم الشهرستاني ( م 548 ق ) ، بيروت : دار المعرفة ، 1406 ق .

95 . الملهوف علي قتلي الطفوف ، علي بن موسي الحلّي ( السيّد ابن طاووس ) ( م 664 ق ) ، تحقيق : فارس تبريزيان ، تهران : دار الاُسوة ، 1414 ق ، اوّل .

فرهنگ نامه مرثیه سرایی و عزاداری سید الشهداء ( ع )

محمّد محمّدی ری شهری

بهره گيري از زبان حال در مرثيه سرايي با دو شرط بي اشكال ، و در واقع نوعي هنرمندي در ذكر مصيبت است :

شرط اول اين كه : مرثيه سرا ، توان تشخيص حال كسي را كه مي خواهد زبان حال او را بيان كند داشته باشد ، و اين توان در صورتي تحقق مي يابد كه سراينده زبان حال ، اطلاع كافي از هدف نهضت حسيني ، تاريخ عاشورا ، و خصوصيات روحيِ كسي كه حال او را مي خواهد بازگو نمايد داشته باشد .

شرط دوم اين كه : سخني را به امام حسين ( عليه السلام ) و اهل بيت او نسبت ندهد ، بلكه تصريح كند آن چه مي گويم تشخيص من است .

متأسفانه بدون در نظر گرفتن دو شرط ياد شده ، بسياري از مرثيه سرايان مطالبي را خصوصاً به صورت شعر به امام و اهل بيت آن بزرگوار نسبت مي دهند كه واقعيت ندارد . به نظر مي رسد سوء استفاده از زبان حال در مرثيه سرايي يكي از عوامل راه يافتن دروغ به مقتل هاي مكتوب باشد .

از باب نمونه شعر معروف منسوب به امام حسين ( عليه السلام ) :

إن كانَ دينُ مُحَمَّد لَم يَستَقِم * * * إلاّ بِقَتلي يا سُيوفُ خُذيني

اين شعر البته از نظر مضمون ايرادي ندارد ولي انتساب آن به امام دروغ است ، اين سخن بخشي از قصيده اي است از يكي از شعراي عرب به نام شيخ محسن الهويزي ، كه در رثاء امام حسين ( عليه السلام ) ضمن اين ابيات آمده :

أعطَيتُ رَبِّيَ مَوثِقاً لا يَنتَهي * * * إلاّ بِقَتلي فَاصعَدي وذَريني

إن كانَ دينُ مُحَمَّد لَم يَستَقِم * * * إلاّ بِقَتلي يا سُيوفُ خُذيني

هذا دَمي فَلتُروَ صادِيَةُ الظُّبا * * * مِنهُ وهذا لِلرِّماحِ وَتيني ⁽⁸⁹⁾

با پروردگارم عهدي بسته ام كه انجام نمي شود

جز با كشته شدنم ، پس مرا بالا ببر و بيفكن

اگر دين محمد استوار نماند

جز به كشته شدن من ، اي شمشيرها مرا برگيريد

اين خون من است ، پس شمشيرهايي تشنه از آن سيراب شوند

و اين رگ گردنم آماده براي نيزه هاست .

بديهي است كه شاعر ، اين ابيات را به عنوان زبان حال امام گفته ، ليكن به تدريج به عنوان سخن امام رواج يافته است .

همچنين ، جمله مشهور منسوب به آن حضرت :

إنَّ الحَياةَ عَقيدَةٌ و جِهادٌ

همانا زندگي عقيده و جهاد است .

اين جمله مصرعي از سروده شاعر متأخر احمد شوقي است و تمام بيت چنين است :

قِف دونَ رَأيِكَ فِي الحَياةِ مُجاهِداً * * * إنَّ الحَياةَ عَقيدَةٌ وجِهادُ ⁽⁹⁰⁾

در راه باورت ايستادگي و مجاهدت كن

كه زندگي ، باور و مجاهدت است

گفتني است كه اين بيت شعار روزنامه « الجهاد » در مصر بوده است . ⁽⁹¹⁾

----------------------------

89 . معالي السبطين ، محمّد مهدي مازندراني ( م 1344 ق ) ، تبريز : مكتبة القرشي ، 1356 ق .

90 . مفتاح الجنان في الأدعية والأعمال ، مجهول المؤلّف .

91 . مقاتل الطالبيّين ، علي بن الحسين الأصبهاني ( أبوالفرج ) ( م 356 ق ) ، تحقيق : السيّد أحمد صقر ، قم : منشورات الشريف الرضي ، 1405 ق ، اوّل .

فرهنگ نامه مرثیه سرایی و عزاداری سید الشهداء ( ع )

محمّد محمّدی ری شهری

اول روضه ‏خوان خود خداست

از نظر قرآن  اول روضه ‏خوان خود خداست،خداوند در آیات 4 تا 7 سوره بروج می‏فرماید:

قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ (4) النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ (5) إِذْ هُمْ عَلَيْهَا قُعُودٌ (6) وَهُمْ عَلَى مَا يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ (7)

مرگ بر شكنجه‏ گران صاحب گودال (آتش)، (4)

آتشى عظيم و شعله‏ ور! (5)

هنگامى كه در كنار آن نشسته بودند، (6)

و آنچه را با مؤمنان انجام مى دادند (با خونسردى و قساوت) تماشا مى‏ كردند! (7)

مرگ بر اصحاب اُخدود، اصحاب اُخدود چه کسانی هستند؟ یک گودالی کندند، مؤمنین را ریختند در  گودال سوزاندند و اینها بالای گودال به تماشا نشستند

و قرآن می‏گوید: اینها فقط به جرم اینکه مؤمن بودند سوخته شدند و قرآن روضه سوخته شدن این مظلومین مؤمن را می‏خواند پس اولین روضه خوان خود قرآن است. روضه ‏اش، روضه اصحاب اُخدود است.

مرتبه اول عزاداري

در اين مرتبه عزادار فقط در قلب خود از مصيبت وارده بر سيّدالشهدا(ع) غمگين و ناراضي است؛ بدون اينكه غم و نارضايتي خود را معمولاً بروز دهد. اين مرتبه كمترين درجه عزاداري است؛ و پايين تر از آن، مرتبهء دشمنان حضرت است يعني مرتبه اي كه شخص به مصيبت هاي حسيني اگاه شود و ناراحت نگردد و به آن راضي باشد. درباره اين گروه در زيارت وارث چنين مي خوانيم:

لَعَنَ اللهُ اَمَّةً قَتَلَتْكَ وَ لَعَنَ اللهُ اُمّةً سَمِعَتْ بِذلكَ فَرَضِيَتْ بهِ

خداوند لعنت كند امّتي را كه تو را كشتند و به تو ظلم كردند؛ و خداوند لعنت كند امّتي را كه خبر چنين جنايتي را شنيدند و به آن راضي شدند

(مفاتيح الجنان)

كساني كه در مرتبه اول عزاداري هستند، از هر دين و آييني كه باشند به خاطر اندوه قلبي شان براي مصيبت امام حسين(ع) در نزد خداوند از ثواب و پاداشي به تناسب عقيده شان برخوردار مي شوند.

عظمت مقام اهل بيت (عليهم السلام) به قدري است كه كوچكترين كاري كه براي آنها صورت گيرد، با پاداش هاي بزرگي از ناحيه آنها جبران خواهد شد. حال اگر يك كافر هم خدمتي به آنها كند يا ادبي را نسبت به آنها رعايت نمايد، چون شخص كافر در آخرت اهل نجات نيست، پاداش او را در دنيا به او مي دهند و اگر شخص، كوچكترين سنخيت و آمادگي را داشته باشد، چه بسا پاداش اهل بيت(عليهم السلام) موجب هدايت او نيز مي شود.

مرتبه دوم عزاداري

در اين مرتبه عزادار غم و نارضايتي خود را به شكل هاى گوناگون از قبيل گرفتگي چهره،گرفتن حالت بغض و گريه(تباكي)، گريه كردن، پوشيدن لباس عزا، به سينه و سر زدن و ... بروز مي دهد و در اين كار گاهي تنها و گاهي به همراه ديگران عزاداري مي كند.

عزادار در اين مرتبه نوعي انس و الفت و نيز نوعي كشش و نياز به آن حضرت پيدا مي كند و همين يافت دروني و نيز انس غريب، او را وادار مي كند كه براي آن حضرت گريه كند و در عزاداري ايشان شركت كند.

گرايش عزاداران كليمي، مسيحي و پيروان ساير مذاهب ـ كه براي امام حسين(ع) گريه مي كنند ـ همچنين احساسي كه نسبت به آن حضرت دارند، نشان دهنده اين حقيقت است كه حضرت براي آنها يك "غريب آشنا" است.

معمولاً نفوذ اين "غريب آشنا" به درون قلب عزادار و ايجاد محبت و شدت گرفتن آن، رفته رفته او را به سوي مرتبه سوم عزاداري مي كشاند.

مرتبه سوم عزاداری

در اين  مرتبه كه شيعيان حضرت بيشترين اعضای آن را تشكيل می دهند، عزادار تنفّر و اعتراض خود را به املين مصيبت و جنايتكاران در حق سيدالشهدا (ع) و يارانش و بطور كلی همه اهل بيت(عليهم السلام) اظهار می كند و بر آنها لعن و نفرين نثار می كند؛ آنچه موجب شده كه عزادار از مرتبه دوم به مرتبه سوم ترقی كند، شناخت و معرفتی است كه عزادار به وجود مقدس سيدالشهدا (ع) پيدا كرده و اعتقاد بالاتری است كه نسبت به مقام آن حضرت و فهم محدود و نسبي درباره قيام ايشان در برابر يزيد و يزيديان يافته است.

همچنين علاوه بر موارد ذكر شده، شدت يافتن محبت به آن حضرت، عواطف عزادار را رقيق تر نموده است تا جائی كه عزادار در درون خود از يك سو به عنايت حضرت و از سوی ديگر به گريه و آه و سوز برای ايشان و نيز اعلان برائت از قاتلان او احساس نياز بيشتری می كند. در اين مرتبه عزاداری به نيّت كسب ثواب، برآورده شدن حاجات و عرض ادب صورت می گيرد.

عزادار در مرتبه سوم با تجليات گوناگونی از عظمت امام حسين (ع) و خاندان و اصحابش آشنا می شود. در اين حال احساس می كند كه ماندن در مرتبه سوم او را اشباع و راضی نمی كند و به همين خاطر در اين مزتبه عطش و ظرفيت بيشتری برای درك عظمت محمد و آل محمد (عليهم السّلام) و به خصوص سيّدالاشهدا (ع) در خود احساس می كند، كه ديگر توجيه ها و توضيح های مداحان و بعضی گويندگان و نويسندگان كه خود نيز در مرحله سوم قرار دارند، روح تشنه او سيراب و قانع نمی كند، چرا كه هركس به اندازه^ء فهم خود از امام حسين و ساير معصومين (عليهم السّلام) می گويند و می خوانند ولی عزادار به خوبی احساس می كند كه حقيقت، بالاتر از چيزی است كه آنها می گويند.

مرتبه چهارم عزاداری

اساساً آنچه عزادار را از مرتبه سوم كه مرتبه "مشترك" بين مسلمين و غيرمسلمين است، بالاتر می برد و در گروه عزاداران و شيعيان حقيقی معصومين (عليهم السلام) وارد می سازد، صفای باطن و بالا رفتن ميزان محبت و معرفت او نسبت به حقايق جهان است.

چگونه ممكن است درباره وجود با عظمت اين انوار طيّبه (عليهم السلام) آن طور كه شايسته است بگويند و بنويسند. هيچكس به جز خداوند عظيم و اعلي نمی تواند وجود معصومين (عليهم السلام) را آن طور كه شايسته است معرفی و توصيف نمايد. بنابراين پس از مدتی كه از سلوكش در مرتبه سوم می گذرد و مجهولات و پرسشهايش به اوج می رسد، و او را تحت فشار قرار می دهد، به سراغ خداوند تبارك و تعالی كه خالق محمّد و آل محمّد (عليهم السلام) است و نيز به سراغ خود ايشان می رود تا او را به معرفت جديد برسانند و عطش او را برطرف كنند. او پس از جستجو و پرهيز از كسالت و تلاش پيگير و نيز مشورت با اهل علم و دانش، به خصوص روحانيّت و علمای دين، كه آشناترين مردم به خدا و دين خدا و معصومين (عليهم السلام) هستند ـ و خود مراتب چهارم و پنجم را طی كرده اند ـ به منابع معرفتی و اطلاعاتی مهمی دست می يابد.

مهمترين منابع شناخت معصومين (عليهم السلام) :

قرآن كريم، زيارت عاشورا، جامعه كبيره، زيارت ناحيه مقدسه

عزاداری در اين مرتبه وسيله ای براي احيا و حفظ ازرش های مقدّس است كه اهل بيت (عليهم السلام) به خاطر آنها به شهادت رسيدند. اين مراسم از دروغ، حرام، تحريف و اختلافات به دور است و مردم با شركت در اين مجالس بيش از پيش با دين و وظايف خود آشنا می شوند.

همچنين، مجالس عزاداری در اين مرتبه محل "شناخت و نيز پيدا كردن روح انتقام" است.مراسم عزاداری در اين مرحله، رنگ و بوی سيدالشهدا (ع) دارد. روح و حقيقت سيدالشهدا (ع) بر آن حاكم است. اين نوع مجالس از طرفی مردم را با حقيقت و جايگاه سيدالشهدا (ع) آشنا می كند و از طرفی همان كاری را می كند كه ايشان در كربلا كردند؛ يعنی آثار وجودی حضرت (نجات مردم از جهالت و خروج از گمراهی و تاريكی، مهمترين توصيه بزرگان دين به برپائی مجالس عزای حسينی) را منتقل می كند و بين مردم و حضرت شباهت بوجود می آورد.

گريه برای عزادار در اين مرتبه صرفاً يك عمل احساسی نيست؛ بلكه وسيله ای برای زنده نگه داشتن پيام عاشورا برای نسل امروز، بالا بردن سطح معرفت مردم و پيوندشان با اهل بيت (عليهم السلام) ، تبعيت از گريه های حضرت زهرا(س) (گريه ای سياسی و جهت دار) و آزار و تهديد غاصبين خلافت و دشمنان اميرالمؤمنين است.

به فرموده شهيد مطهّری كه خود بسيار اهل گريه و عزاداری حقيقی بود؛ " گريه بر شهيد شركت در حماسه او است" .

مرتبه پنجم عزاداری

عزادار در این مرتبه که کامل شده^ء مرتیه چهارم است از صفای باطن بالاتر و معرفتی عمیق تر برخوردار است، به مودّت نسبت به اهل بیت ^(ع) و نیز به برائت از دشمنان ایشان دست یافته است و بیشتر به " عمل " روی می آورد؛ در این مرحله عزادار ، نه تنها بر آنچه در کربلا بر حسین بن علی (ع) و یارانش گذشته است متأثر ،گریان و .... می باشد بلکه در اعمالش آنچه را که دین مبین اسلام و اهل بیت(ع) برای کمال انسانی بیان کرده اند در وجود خویش بالفعل می سازد، گویی همگام با امامش در کربلا و روز عاشورا در برابر ظلم ، فساد و جهل زمانه به پا می خیزد و

مراحل سه گانه احیای خون امام حسین (ع):

1 ) لعن و برائت زبانی ، از آنجا که قطع یا ضعیف کردن رابطه^ء انسان ها با خداوند و معصومین ^{علیهم السلام} بزرگترین جنایت و خیانت در زندگی آدمیان است ، تمامی کسانی که در طول تاریخ تاکنون در این جنایت دست داشته اند ، مورد لعن خداوند و فشته های الهی و پیامبران قرار می گیرند.

معانی لعن : 1) دور بودن از رحمت و هدایت الهی و جدا بودن از راه خوشبختی

2) طلب عذاب و نفرین برای عاملین چنین ظلمی

در زیارت عاشورا سه گروه از دشمنان ، مورد لعن و برائت زبانی قرا گرفته اند که عبارتند از :

1) دشمنانی که با تغییر مسیر خلافت و غصب آن، ظلم های بعدی از جمله جنایات در روز عاشورا را پایه گذاری کردند.

2) دشمنانی که امام حسین (ع) و اصحابش را به شهادت رساندند و یا مقدّمه آن جنایت را با سکوت و یا همکاری با لشکر دشمن فراهم کردند.

3) دشمنانی که بعد از عاشورا به وجود خواهند آمد تا روز قیامت.

2 ) لعن و برائت عملی : دوری از فرهنگ تسلط و تسلطِ فرهنگی دشمنان اسلام و پرهیز از اخلاق و عقاید آنان .

امام صادق (ع) فرمودند : دروغ می گوید کسی که ادعای دوستی ما را می کند و از دشمنان ما برائت نمی جوید.

بحار الانوار،ج 27 ، ص 58

3 ) جهاد با دشمنان اسلام و اهل بیت ^{علیهم السّلام} و حداقل، محدود کردن قدرت آنان تا نابودی کاملشان ؛ دفاع از حق فطری انسانها ـ که همان توحید است ـ لازم و مبارزه با عامل کفر و شرک ضروری است. در آیات قرآن نیز وجوب جهاد در برابر کسانی که درصدد خاموش کردن نور الهی هستند مورد توجه قرار گرفته است ( سوره توبه، آیه 32 ـ سوره انعام ، آیه 26 و ...).

در این مرحله، عزادار با نگاه ابدی و صحیحی که به انسان از یک طرف، و به دین و رهبران معصوم (ع) از سوی دیگر دارد و در سایه آگاهی دقیق نسبت به زمان خود ، دشمنان حیات انسانی و ابدی انسان ها و موانع حقیقی رشد و سعادت آنها را می شناسد و جهادی مبتنی بر محبت همیشگی به انسان ها را برای نابودی آفات و موانع حیات الهی و انسانی ، آغاز می نماید.

پیوند عزادار حقیقی با منتقم خون  امام حسین (ع)

دو عامل عاطفی و معرفتی که در وجود عزادار در این مرحله ، شدت گرفته است، در او کششی مستمر به سوی وجود مقدّس امام زمان (عج) ایجاد می کند؛ چرا که انتقام خون امام حسین (ع) جز با ظهور منتقم اصلی ممکن نخواهد بود و عزادار به یکی از مهم ترین و بالاترین مقاماتی که ممکن است یک انسان به آن برسد ، نایل می شود و آن مقام " انتظار" است.

و اینجاست که برای عزادار " کلّ یوم عاشورا و کلّ ارض کربلا " معنا پیدا می کند؛ بدان معنی که در هر مکان و زمانی از گناه، ظلم و ... دوری می جوید و با ظالم و مفسد مبارزه می کند. از سپیده دم تا شامگاهان در اندیشهء احوال بشریت بوده و آزادگی را سرلوحهء حیات خویش قرار می دهد.

بر گرفته از كتاب عزادار حقيقی ،  اثر: محمد شجاعی